Όταν τα υπόγεια ύδατα συσσωρεύονται σε υπόγεια στρώματα και φτάσουν σε επαρκή πίεση, βρίσκουν μια διαδρομή προς την επιφάνεια μέσω ρωγμών ή ανοιγμάτων στο φλοιό της Γης. Αυτή η διαδικασία οδηγεί στο σχηματισμό ελατηρίων. Το νερό που απορρίπτεται από τις πηγές μπορεί να είναι συνεχές (πολυετείς πηγές) ή διακοπτόμενες (εποχιακές πηγές), ανάλογα με τον ρυθμό αναπλήρωσης των υπόγειων υδάτων και τις τοπικές υδρογεωλογικές συνθήκες.
Οι πηγές διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στα ποτάμια οικοσυστήματα συμβάλλοντας στη βασική ροή του ποταμού. Διατηρούν μια σταθερή ροή του νερού κατά τις ξηρές περιόδους όταν η βροχόπτωση είναι χαμηλή. Το νερό από τις πηγές είναι συχνά δροσερό και πλούσιο σε μέταλλα, παρέχοντας απαραίτητο βιότοπο για υδρόβια φυτά και ζώα. Οι πηγές μπορούν επίσης να χρησιμεύσουν ως σημαντικές πηγές νερού για ανθρώπινους οικισμούς, γεωργία και βιομηχανικούς σκοπούς.
Μερικά διάσημα παραδείγματα πηγών που δημιουργούν μεγάλους ποταμούς περιλαμβάνουν:
- Η πηγή του ποταμού Νείλου, που βρίσκεται στο Μπουρούντι της Αφρικής, και τροφοδοτείται από τα νερά από πολλές πηγές.
- Η Φοντάνα ντι Τρέβι στη Ρώμη της Ιταλίας, η οποία τροφοδοτείται από ένα αρχαίο υδραγωγείο που συλλέγει νερό από μια πηγή που βρίσκεται έξω από την πόλη.
- Pamukkale στην Τουρκία, όπου οι ιαματικές πηγές δημιουργούν ένα μοναδικό τοπίο από καταρράκτες λευκές βεράντες.
Η μελέτη και η διαχείριση των πηγών είναι σημαντικές πτυχές της διαχείρισης των υδάτινων πόρων, καθώς συμβάλλουν σημαντικά στη συνολική υγεία και βιωσιμότητα των ποταμών οικοσυστημάτων και στη διαθεσιμότητα πόρων γλυκού νερού σε διάφορες περιοχές.
